«Квиз, please»

Соңгы вакытта ин­теллектуаль уеннар җәмгыятьтә киң тара­лыш алды. Бу кроссворд­лар белән артык мавыгу нәтиҗәседер, дип уйлыйм мин. Әмма кроссвордны ялгызың гына чишәсең һәм синең нинди акыл­лы икәнеңне беркем бел­ми кала. Ә монда берничә дистә акыллы баш җыела. Моның ише уеннар квиз дип атала. Күптән түгел «Огни Агидели» гәзитеннән хезмәттәшләрем «Квиз, плиз» уенында катнашыр өчен үз командаларына ча­кырдылар мине.

«Квиз, please» уены Агый­дел шәһәрендә өченче ел үткәрелә икән инде. Аны Эль­вира Асылова җитәкчелегендә шәһәрнең Яшьләр советы оеш­тыра. Гадәттә, квизлар кафеда үткәрелә. Күрәсең, катнашу­чылар үзләрен иркенрәк тот­сын өчендер инде. Шунда ук кофе, чәй эчеп алырга була. Бу яктан кафе хуҗаларына да файда, чөнки бераз булса да акча керә, реклама ясала. Агыйделдә квизлар яшь эшку­ар Гүзәл Гәрәеваның яхшы ко­фелы һәм тәмле тәбикмәкле «Метелица» кафесында узды.

Командалар җидәү җыелдык: «Молодая гвардия», «Электро­ды», «Библио Пчёлки», «Зо­лотая середина», «Одуванчи­ки», «Друзья друзей Друзя» һәм безнең гәзитчеләр коман­дасы - «ОгниВо» («Огни Аги­дели» гәзитеннән алынган). Катнашучыларның күбесе - яшьләр. Ә менә күрше өстәл артында утыручы «Друзья дру­зей Друзя» командасы безнең кебек «карт бурзайлар» иде, шунда ук боларның безнең төп көндәш булачагын аңлап алдык. Яшьләр үпкәләмәсен, әмма интеллектуаль уен­нарда белем һәм интеллект кына җитеп бетми, тормыш тәҗрибәсе дә кирәк.

Уен темаларга бүленгән җиде раундтан, ә һәр раунд алтышар сораудан торды. Бер сорауга 30 секундтан алып бер минутка кадәр вакыт бирелде. Бер ми­нут уйлаганнан соң җавапны карточкага язарга кирәк иде. Раунд азагында алып бару­чылар карточкаларны җыеп алды, һәм жюри очколар язды.

Бөтен сораулар да экран­да күрсәтелде һәм кычкы­рып әйтелде. Сораулар төрле булды; берсендә сурәтләп бирелде; икенчесендә дүрт җаваптан бер дөресен сайлар­га кирәк иде; өченчесендә со­рауга җавап эзләргә кушылды; дүртенчесендә көйне тыңлап, нинди җыр икәнен һәм башка­ручысын белергә кирәк булды.

Сорауларга җавап бирер өчен я теге яки бу фән буенча белемнәр, я логик фикерләү һәм тиз төшенүчән булу таләп ителде. Дөресен әйтәм, квиз­ларда уйнап тәҗрибә туплаган хезмәттәшләремнән аермалы буларак, мин икесенең берсендә дә осталык күрсәтәлмәдем. Еш кына, я Ходай, монысын каян беләләр икән болар, дип апты­рып утырдым.

Мәсәлән, шундый сорау бул­ды: «XIX гасырда Англиядә футбол матчларының берсендә бәхәсле моментта судья гол­ны исәпләми. Бер сәүдәгәр-җанатар бәхәсне үз товары ярдәмендә хәл итәргә тәкъдим ясый һәм соңыннан бу фут­бол кагыйдәләрен үзгәртүгә китерә. Нәрсә тәкъдим итә ул?»

Фотоаппараттыр, дип фараз­лады беребез. Әмма бу җавап күбебезгә ошамады, чөнки ике гасыр элек фотоаппаратның шулай киң таралган бу­луы икеле. Һәм шунда «Огни Агидели» мөхәррире Ирина Вилданованың кинәт кенә исенә төшкән кебек булды – бу ятьмә! Шулай булды да.

«Виноград, груша, чия, борчак, помидор, кабак, ли­мон, әфлисун. Шуларны берләштерүче тагын бер үсемлекне атагыз» дигән сора­уга да ул җавап бирде. Мин ур­так хәрефләрне, төшле җимеш ләрне эзләргә тотындым. Ә ул суган - Чиполлино, Джанни Ро­дари әкияте герое булып чыкты.

«Май уртасында Америкада­гы Холленд шәһәрендә нинди чәчәкләр бәйрәме үткәрелә?» дигән сорауга җавап эзләгәндә хезмәттәшләремә тиз тотып алучанлык та, инглиз телен белү дә булышты. Холленд – инглизчә Голландия, ә бу илдә лалә чәчәкләре киң таралган. Җавабыбыз дөрес булды.

«Ике санның суммасы 60ка тигез. Әгәр аларның бер­сен - 2гә, ә икенчесен 7гә тапкырласаң, аларның тап­кырчыгышы суммасы 70кә тигез булачак. Нинди саннар турында сүз бара?». Филоло­гларга 30-60 секунд эчендә бо­ларны ничек чутлап чыгармак кирәк! Әмма журналист Лилия Заһитова, кәгазьдә тиз генә кушып-тапкырлап, мисалны дөрес чиште.

Кайчак пүчтәк кенә кебек то­елган сораулар да каушатты. Мәсәлән, билгеле «Оранжевая» җырында кыз бала нәрсәне сурәткә төшерми: а) һава; б) дөя, в) яшеллек, г) йолдызлар? Безнең буын кешеләре кыз­гылт -сары предметлардан тор­ган бу җырны яхшы белә кебек, әмма җавапның йолдызлар икәнен оныттык.

Фильмнар һәм фильмнарга саундтрекларны билгеләүдән торган раунд безгә авыр бирел­де. Анда алты җавапның икесе генә дөрес булып чыкты.

Яисә, мәсәлән, Нобель премияләренең кайчаннан бирелә башлавын белер өчен бөтенләй нык башлы булырга кирәк иде. Дүрт төрле җавап: 1899, 1901, 1900 яисә 1902 ел­дан башлапмы? 2020 елда яшәгәч, димәк, юбилей вари­антын – 1900 елны - сайларга кирәк дип фаразлавыбыз ял­гыш булып чыкты. Дөресе 1901 ел икән. Монда белергә кирәк инде! “Мартен Фуркад биатлон буенча Дөнья кубогын ничә ел рәттән ала?” дигән сорауга да җавап биргәндә дә белеме­без җитеп бетмәде. Бел инде менә ул биатлон “патшасының” кубокларының ничә икәнен (7).

Әйтергә кирәк, командада фикерләр бүленсә, тавыш бирү оештырдылар: нинди җавап та­вышны күбрәк җыя, шунысын карточкага яздылар. Хәбәрче Ла­риса Фомичёваның “Русиядәге иң зур елганы әйтегез” дигән со­рауга дөрес җавабын “боздык”: иң зур елганың Обь икәненә ул безне күпме генә ышандырырга тырышып карасада, без “Идел” өчен тавыш бирдек һәм отыл­дык.

Шулай булуга карамастан, безнең команда баштан ук алга чыкты. Башта «Друзья друзей Друзя» безне узып китте, әмма 5 һәм 6 раундларда ставка­лар ясау мөмкинлеге булды. Җавапларының дөреслегендә шикләнмәгән сорауларга +1 яисә +2 куясың инде. Дөрес, команда ялгышса, шунда ук очколарын югалта. Без став­ка куярга батырчылык ит­тек шулай да. Мәсәлән, Ста­линград сугышы геройлары хөрмәтенә мемориаль ком­плекс куелган калкулыкны атарга кирәк иде. Аның Ма­май курганы икәнен ана сөте белән үк сеңдереп үскән буын бит без. Ә менә яшьләрдән тор­ган командаларның бу сорау­га дөрес җавап бирмәве апты­ратты. Әнә шул ставкаларда көндәшләребезне узып киттек тә инде без.

Агыйдел журналистларының шәһәр «квизплиз»ларында җиңүләре беренче тапкыр гына түгел икән. Хәзер алар Нефтекамада уеннарда катна­шырга җыена. Мин мондый уеннарның Николо-Берёзовка­да да узуын теләр идем, чөнки бу кызыклы, мавыктыргыч, бе­лемне арттыра һәм файдалы.